Từ đầu năm 2024 cho đến nay, thành phố Hà Nội đã ghi nhận 9 ca mắc ho gà. Trong khi cùng kỳ năm 2022 và năm 2023 không ghi nhận ca bệnh nào.
Nhận biết triệu chứng
Ngày 5/3, theo thông tin từ Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) Hà Nội, từ ngày 16/2 đến 1/3, trên địa bàn thành phố đã ghi nhận 6 ca mắc ho gà. Cụ thể, mỗi tuần ghi nhận 3 ca.
Như vậy, từ đầu năm 2024 cho đến nay, Hà Nội đã có 9 ca mắc ho gà. Trong khi cùng kỳ năm 2022 và năm 2023 không ghi nhận ca bệnh nào. Điều đáng nói, qua khai thác bệnh án, đa số trẻ mắc ho gà đều chưa tiêm hoặc tiêm chưa đủ số mũi vaccine phòng bệnh.
Một bệnh nhi mắc ho gà đang được điều trị tại Bệnh viện Nhi trung ương.
Theo BS. Bùi Thu Phương (Khoa Nhi – Bệnh viện TWQĐ 108), bệnh ho gà do vi khuẩn Bordetella pertussis gây ra, đây là một loại trực khuẩn có hai đầu, không di động, tồn tại trong cơ thể người có sức đề kháng yếu.
Vi khuẩn này thường phát triển tốt trong môi trường Bordet- Gengou có thạch máu cùng với những khuẩn lạc điển hình. Khi vi khuẩn đi ra môi trường chúng bị tác động bởi các yếu tố như ánh sáng, nhiệt độ bên ngoài và thường chết sau một giờ.
Theo BS. Bùi Thu Phương, triệu chứng lâm sàng của bệnh thường chia làm 3 thể: Thể thông thường điển hình, thể thô sơ và thể nhẹ.
Ở thể thông thường điển hình: hay gặp ở trẻ nhỏ chưa được tiêm phòng, thời gian ủ bệnh từ 3 đến 12 ngày. Đặc điểm lâm sàng của nhóm bệnh này thường chia làm các giai đoạn: Khởi phát, toàn phát, giai đoạn lui bệnh và hồi phục.
Cụ thể, giai đoạn khởi phát( giai đoạn viêm long): Biểu hiện điển hình như ngạt mũi, chảy nước mũi, hắt hơi, đau rát họng, dần chuyển thành ho cơn. Với trẻ dưới 3 tháng tuổi, giai đoạn này thường không có.
Trong giai đoạn toàn phát( giai đoạn ho cơn): Thường kéo dài từ 1-2 tuần, với trẻ dưới 3 tháng tuổi, thời kỳ này kéo dài hơn, xuất hiện những cơn ho gà điển hình, xảy ra bất chợt, vô cớ cả ngày và đêm, ho cả khi trẻ đang chơi, đang ăn hay khi đang quấy khóc, cơn ho diễn biến qua 3 giai đoạn: Ho, thở rít và khạc đờm.
Trẻ ho rũ rượi, mỗi cơn thường từ 15-20 tiếng liên tiếp. Khi ho lưỡi bị đẩy ra ngoài, lâu dần dẫn tới loét hãm lưỡi (ở trẻ chưa có răng thì không gặp triệu chứng này). Cơn ho nặng, trẻ có thể thở yếu dần, có lúc như ngừng thở, mặt tím tái, mắt đỏ, tĩnh mạch cổ nổi, chảy nước mắt, nước mũi. Thở rít vào: Xuất hiện cuối cơn ho
Giai đoạn khạc đờm: Các nút nhầy đặc quánh dính thường là sản phẩm bệnh nhân khạc ra khi kết thúc cơn ho, là chất bài tiết của khí quản cô đặc, lông mao rụng, và biểu mô đường hô hấp bị hoại tử, trực khuẩn ho gà và bạch cầu Lympho.
Trẻ mệt mỏi, nôn vã mồ hôi mạch nhanh sau mỗi cơn ho. Ngoài ra trẻ có thể sốt nhẹ, mặt và mi mắt nặng, loét hãm lưỡi, có ran phế quản. Các cơn ho tăng dần về số cơn và mức độ nặng của cơn trong vòng vài ngày đến 1 tuần và duy trì trạng thái nặng trong vòng vài ngày đến vài tuần. Cơn ho nặng có thể kéo dài vài giờ.
Thời kỳ lui bệnh và hồi phục kéo dài khoảng 2 đến 4 tuần. Số cơn ho giảm dần, thời gian mỗi cơn ngắn lại, cường độ ho giảm, khạc đờm ít, sau đó hết hẳn. Tình trạng toàn thân tốt lên, trẻ ăn được và vui chơi bình thường. Tuy nhiên, ở một số trẻ có thể có những cơn ho kéo dài 1-2 tháng. Đặc biệt trẻ dưới 3 tháng tuổi, thời gian ho có thể kéo dài cả năm sau đó.
Còn ở thể thô sơ và thể nhẹ: Triệu chứng thường giống cảm thường, ho hắt hơi nhiều, không khạc đờm nhiều. Gặp ở trẻ đã được tiêm vaccine phòng bệnh ho gà nhưng kháng thể thấp và tồn tại ngắn. Thể này thường khó chẩn đoán.
Khuyến cáo trong điều trị
Trong điều trị cho trẻ mắc ho gà, BS Bùi Thu Phương cho biết, trẻ cần được nghỉ ngơi trong phòng yên tĩnh, ít ánh sáng, thoải mái, tránh lo lắng, tránh môi trường có các yếu tố nguy cơ như khói thuốc lá, bụi tiếng ồn, nhiều chất kích thích. Chia nhỏ bữa ăn cho trẻ, tránh ăn quá nhiều bữa trong ngày. Cần theo dõi sát cơn ho của trẻ, cung cấp đủ oxy và máy hút khi cần thiết
Kháng sinh: Cần cho sớm. Chỉ định khi nghi ngờ hoặc chẩn đoán xác định mắc ho gà cho trẻ dưới 1 tháng tuổi trong vòng 6 tuần từ khi khởi phát cơn ho, trẻ trên 1 tuổi thì trong vòng 3 tuần từ khi khởi phát cơn ho. Có thể sử dụng kháng sinh Erythromycin, clarithromycin hoặc Azithromycin với trẻ trên 1 tháng tuổi. Trẻ sơ sinh dưới 1 tháng chỉ nên dùng Azithromycin.
Một số điều trị khác: Corticoid thường không được khuyến cáo; IVIG chung không chứa kháng thể đặc hiệu không được chỉ định trong bệnh ho gà…
Điều trị suy hô hấp: bệnh nhân cần được thở oxy khi có các biểu hiện suy hô hấp như thở nhanh, gắng sức, tím tái, SpO2 dưới 92 % khi thở khí trời. Đặt ống nội khí quản và hỗ trợ hô hấp sớm khi có các dấu hiệu suy hô hấp nặng và/ hoặc có dấu hiệu suy tuần hoàn.
Điều trị tăng áp lực động mạch phổi, thay máu hoặc màng trao đổi oxy ngoài cơ thể( ECMO): Chỉ định và thực hiện tại các cơ sở y tế chuyên sâu có điều kiện chăm sóc và theo dõi sát cho trẻ.
Bên cạnh đó trẻ nhập viện cần được thực hiện các biện pháp dự phòng chuẩn, các biện pháp dự phòng lây qua đường hô hấp được khuyến cáo ít nhất 5 ngày sau khi bắt đầu điều trị kháng sinh.
Nên cách ly trẻ 3-4 tuần để giảm thiểu nguy cơ lây bệnh, giảm các kích thích cho trẻ và tránh các mối lo lắng bị lây bệnh cho các thành viên trong gia đình.
Ngoài ra cần dự phòng sau phơi nhiễm bằng kháng sinh cho những người trong gia đình tiếp xúc gần với trẻ và những người chăm sóc trẻ ở bất kỳ tuổi nào, tiền sử tiêm phòng và có triệu chứng hay không. Tiêm phòng cho những người tiếp xúc gần cũng nên được xem xét.
Chuyên gia nhấn mạnh, cần thực hiện đúng và đầy đủ khuyến cáo về tiêm phòng ho gà trong chương trình tiêm chủng mở rộng: mũi 1 lúc trẻ 2 tháng tuổi, mũi 2, 3,4 lần lượt khi trẻ được 3 tháng, 4 tháng và 18 tháng tuổi.
Để phòng bệnh, Sở Y tế Hà Nội khuyến cáo, việc tiêm phòng vaccine có thành phần ho gà là biện pháp phòng bệnh chủ động và hiệu quả nhất. Trẻ được tiêm mũi 1 khi 2 tháng tuổi (có thể tiêm sớm lúc 6 tuần tuổi); mũi 2 khi 3 tháng tuổi; mũi 3 khi 4 tháng tuổi; mũi 4 lúc 18 tháng tuổi.
Bên cạnh việc tiêm phòng, người dân cần bảo đảm nhà ở, nhà trẻ, lớp học sạch sẽ, thông thoáng và có đủ ánh sáng. Gia đình cần thực hiện các biện pháp vệ sinh cá nhân cho trẻ như che mũi, miệng khi hắt hơi; giữ vệ sinh thân thể, mũi họng cho trẻ hằng ngày. Khi thấy trẻ có dấu hiệu mắc bệnh như: Ho nhiều, ho có tím tái, ăn nôn trớ, ngủ ít, thở nhanh hoặc khó thở…, phụ huynh cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để được khám, cách ly và điều trị.
